نگاه نو نگاه نو
فلسفۀ زندگی – ۱۷
دشمن خدا:
مثل همیشه، قبل از اینکه خواسته‌ام را بگویم دعوت به نشستنم کرد و با استکان چایی پذیرایی. از مؤسسین هیئت عزاداری و عضو هیئت امنای مسجد، فردی قوی هیکل، مسن و استخوان خورد کرده و بالاتر از همه دلسوز دین و مذهب و برادر جوانی است که در دفاع مقدس به شهادت رسیده است.(۱)
از وضعیت نابسامان معیشت مردم، از بیکاری جوانان، از تورم و گرانی و از وضعیت سئوال برانگیز اخلاقیات ناپسندی که جامعۀ ما به آن دچار شده گله می‌کرد…
پرسیدم؛ حاج آقا، چه‌کاری می‌شود کرد …
گفت؛ ما (هیئتی‌ها، اهالی مسجد و …) جوانی که از فرط بیکاری بداخلاق شده را دشمن خدا نمی‌دانیم، انسانی که از فرط نداری در گیرودار تورم در مسیر ناصواب گام برمی‌دارد را دشمن خدا نمی‌شماریم … دزدی را که از دیوار مردم بالا می‌رود را دشمن خدا نمی‌دانیم … که اگر بر تورم افسار زده شود، اگر بر بیکاری فکری اندیشیده باشند … آن‌وقت می‌توانیم بر بسیاری از مشکلات فایق آییم وگرنه با شعار و بگیروببند کار درست نمی‌شود. ما فقط و فقط یک چیز را دشمن خدا می‌دانیم که شایسته است به آن توجه شود و اگر قرار است برخوردی صورت بگیرد، بگیر و ببندی باشد در ارتباط با دروغ و دروغگویان باشد، دین به ما گفته است که؛
«دروغگو دشمن خداست» و نه چیز دیگر…
کاش بشود نیاز به همنشینی با پاسداران سنت و فرهنگ این کشور را دغدغه همیشگی خود بدانیم و از کلامشان در حراست از غنای حقیقت فرهنگ باشکوهمان در این وانفسای روزگار بهره ببریم. بزرگانِ ما، افراد پا به سن گذاشتۀ جامعه و اندیشمندانی که در این دیار زندگی می‌کنند، هرکدام کتابی هستند برای مطالعه و آموختن، برای آشنایی با تاریخ و سنت‌های دیرین و در یک کلمه هویت ما هستند. بایستی اعتراف کنم که در این همنشینی کوتاه غافلگیر شدم که؛ چگونه مسائل مبتلابه جامعه و راه چاره آن توسط فردی این‌چنین موجز، خلاصه و گویا ترسیم می‌شود!
همزبانی خویشی و پیوندی است مرد با نامحرمان چون بندی است
ای بسا هندو و ترک همزبان ای بسا دو ترک چون بیگانگان
پس زبان محرمی خو دیگر است هم دلی از همزبانی بهتر است.(۲)
* * *
جوانی خدمت پیغمبر اکرم(ص) رسید، عرض کرد یا رسول‌الله؛ گناهکارم، قصدم ترک گناه است، نمی‌دانم از کجا و از کدامین شروع کنم، در خودم توان ترک همۀ آن‌چه از آن به گناه یاد می‌شود ندارم، راهنماییم کن از آسان‌ترینش و به نوبت رذایل اخلاقی را کنار بگذارم …
فرمود؛ «دروغ نگو»
از حضور رسول گرامی مرخص شد در حالی که خوشحال بود، آسان‌تر از این گناه (ترک دروغ) وجود ندارد، سریع تمامش می‌کنم تا نوبت بعدی …، بعد از مدتی متوجه شد اشتباه فکر می‌کرده، سخت‌تر و سنگین‌تر از ترک دروغ وجود ندارد. رفت پیش پیغمبر و اعتراف کرد که خانه خراب شده، فکر می‌کرده دروغ نگفتن آسان است، متوجه شده که دروغ نکته آغازین و زمینه رشد تمام رذایل اخلاقی است.
شاید به‌نظر آید زشتی دروغ و دنائت دروغگو در فرهنگِ ما از طلوع اسلام است و ما با اثرات مخرب آن آشنا شده‌ایم، بایستی بیاد داشته باشیم؛ بزرگان این سرزمین در قبل از اسلام و حتی به قبل از ظهور مسیحیت و زمانی که هنوز جهان غیر ایرانی نمی‌دانستند تمدن را با کدام «ت» بنویسند بر این مهم واقف بودند و آن را مصداقی برابر با بلایای طبیعی و تهاجم دشمن ذکر کرده‌اند؛ «خدایا، کشورم را از بلایای طبیعی و از دشمن و از دروغ محفوظ بدار».(۳)
* * *
مثال‌هایی از تاریخ ایران و اسلام این شبهه را به‌وجود نیاورد که زشتی و ویرانگری پدیده دروغ اختصاص به فرهنگ ایرانی یا اسلامی و یا مربوط به جهان ماقبل مُدرن است، انسان‌ها به هر اندازه‌ای که با این پدیده آشنا شدند در غلبه بر آن نیز کوشیده‌اند و به جرأت می‌توان گفت که تمدن بشری و بالندگی فرهنگی تناسبی معنادار با این پدیده شوم داشته و دارد، داستایوفسکس در بخشی از کتاب ارزشمند «اَبلَه» آورده است؛ «من از دروغ بیزارم؛ آمیختن مسائل با دروغ یا بیان‌های ابهام آمیز، جز خراب کردن ذهن کودکان چیز دیگری در بر ندارد.(۴) و این روزها شاهدیم که چگونه نخست‌وزیر انگلیس(۵) به‌خاطر دروغ در زمان شیوع پانومی کرونا از قدرت به زیر کشیده شد. بنابراین می‌توان ادعا کرد که انسان‌ها از هر قوم و مذهب و مسلکی و در هر نقطه‌ای از این کره خاکی با این پدیده شوم و اثرات مخرب آن آشنا شده‌اند و برای حفظ تمدن و بالندگی فرهنگی ناچار به مبارزه با پدیده دروغ شده‌اند.
* * *
این روزها مصادف است با دهه اول محرم که در آن حادثه عظیم عاشورا تلنگری اَبدی برای بیداری بشر از غفلت انسانی است و در کشور ما از آن به دهۀ «امربمعروف و نهی از منکر» یاد می‌شود، بیاییم به یاد امام حسین(ع) و یاران وفادارش بزرگترین منکر را «دروغ» و بزرگترین معروف را «مبارزه با دروغ و دروغگویان» در سرحدات ایران پاس بداریم.
۸مرداد۱۴۰۱ (اول محرم)– ذوالفقار صادقی
پی‌نوشت‌ها:
- آقای فروتنی ساکن شهرک ولیعصر(عج) شهرستان خوی، صاحب مغازه‌ی ابرارآلات ساختمانی،
- رومی، جلال‌الدین، مثنوی معنوی- دفتر اول،
- منسوب به؛ «داریوش» از پادشاهان ایران باستان،
- داستایوفسکس، فیودور؛ «اَبله» (۱۳۹۸:۸۴)،
- جانسون، بوریس؛ در جریان شیوع پاندومی کرونا، میهمانیی در دفتر نخست‌وزیری برای کارکنانش ترتیب داده بود که در آن پروتکل‌های بهداشتی رعایت نشده بود، افشاگری آن توسط رسانه‌ها باعث واکنش دروغ توسط وی شد که میهمانیی در کار نبوده است، افشای دروغ باعث برکناری وی توسط پارلمان این کشور شد.
