جهان در سالی که گذشت

بسم الله الرحمن الرحیم

جهان در سالی که گذشت

     نگاهی به برخی از مهمترین تحولات ایران و جهان در سال ۱۳۹۳ه.ش، بخصوص آن هایی که با امنیت ملی کشورمان در ارتباط است، می تواند افق های روشنی نسبت تحولات کنونی و آتی برای ما داشته باشد و از چرایی آنچه در جریان است پرده بردارد. این مطلب به اختصار و در تکمیل مواردی است که در طول سال گذشته به آن ها پرداخته ام است و می تواند و می توانست پربارتر نوشته شود، در بضاعت فکری خود ادای دِینی است به کشورم.

ایران:

     شاید بشود ادعا کرد که، بعد از حوادث مربوط به دفاع مقدسِ هشت ساله (۱۹۸۸-۱۹۸۰م)، مسئولین کشوری، اینچنین و به این گستردگی با مسائل راهبردی به شکل منسجم مواجه نبوده اند، نگاهی مختصر در حوزه های؛ دیپلماسی، دفاعی-امنیتی و اقتصادی گویا و موید مطلب است؛

در حوزۀ دیپلماسی؛ سیاست خارجی ایران بالاترین ظرفیت را در حل موضوع هسته ای بکار گرفت و در نگاهی به روند تکاملی مذاکرات نشان می دهد که هر چه از عمر مذاکرات می گذشت، بتدریج برپیچیدگی و همسان خوشبینی های اولیه به نگرانی تبدیل می شدند. تا جایی که وزیر امورخارجه کشورمان تلویحاً از قوۀقضائیه خواست در واکنش به اقدامات جنگ سالاران به قدرت رسیده در کنگرۀ آمریکا واکنش نشان دهد! مطلب اساسی دیگری که می توان حاصل این چالش بزرگ سیاسی از آن یاد کرد، انسجام بی سابقه سلایق مختلف سیاسی در حوزه دیپلماسی است که، به برکت مواجهه و نیاز کشور و با هدایت و راهنمایی های رهبر معظم انقلاب شکل گرفته است. حرکت وحدت آفرینی که نشان داد در هر شرایطی نبایستی نگاه ها از دشمنی دشمنان به سمت تشدید اختلافات داخلی چرخش داشته باشد.

     شاید بتوان ادعا کرد که در حوزۀ سیاست خارجی و در نگاه به اهمیت دیپلماسی عمومی، اساسی ترین موضع گیری در پیام رهبرمعظم انقلاب به جوانان غربی بعد از حادثه «شارلی ابدو» نهفته است. این پیام نه تنها در نشان دادن چهره واقعی اسلام و راهنمای اصلی در تمییز اسلام ناب با اسلام آمریکایی و تروریسمِ اسلام محور است، نقش بسیار مهمی در تقابل با پروپاگاندای ایران هراسی داشته و در شناسانیدن ایران و اسلام ناب به مسلمانان مقیم غرب در نشان دادن محور اصلی اتحاد بوده است، واکنش رسانه ای غرب در مقابله با این پیام از توفیقِ روزافزون آن خبر می دهد.

در حوزه دفاعی – امنیتی؛ در سال گذشته، می توان به مانور بزرگ ارتش جمهوری اسلامی در سواحل «مُکران» و شمال اقیانوس هند، به وسعت ۵۲۷هزار کیلومتر صورت گرفت و علاوه از گستردگیِ آرایشی، تجهیزات دفاعی چون؛ سامانه دفاعی ۲۰۰-S ، سامانه موشکی قادر و نصر هواپایه، پهباد بمب افکن شاهد۱۲۹، رادار پیشرفته نجم ثاقب، و فطرس و انواع تجهیزات دفاعی در قدرت نمایی به نمایش گذاشته شد. و در تکمیل همین قدرت نمایی، می توان از مانور دریایی و زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یاد کرد که، بشکل نمادین ماکت ناوهواپیمابرِ آمریکایی مورد هدف قرار گرفت. این قدرت نمایی ها با توجه به حضور ناوگان آمریکایی در «خلیج فارس» و «دیه گوگارسیا» و اعلام حضور جدید ناوگان انگلیسی در بحرین قابل توجه است. قدرت نمایی که از چشم محققین راهبردی «بروکینگز» پنهان نماند و به وسیله «فاکس نیوز» بر داشتنِ بزرگترین ناوگان دریایی توسط ایرانی ها اعتراف کردند.

     بعد از اعلام اثرگذار بودن اقدامات ایران در جنگ ۵۱روزه «غزه» توسط مبارزین فلسطینی، یکی از اثرگذارترین فرمان راهبردی که توسط رهبر معظم انقلاب صادر شد، مربوط به تسلیح کرانه «باختری رود اردن» بود، تا بتدریج اسرائیل را در دوجبهه درگیر کند و جبهه مقاومت را در مقابل خط سازش تقویت کرد، و در دست پاچگی رژیم صهیونیستی همین بس که علی رغم هشدار «سیدحسن نصرا…»، اقدام به ترور رزمندگان حزب ا… در «قنیطره» کرد تا ضمن ارزیابی واکنش جبهه مقاومت با گسترش چتر امنیتی بتواند رزمندگان حزب ا… را وارد لاک دفاعی نماید و البته بهانه ای در بهره برداری انتخاباتی. لیکن، واکنش غافلگیرکننده در زمان و مکان به ترور فوق، خاصه این که حضور بموقع سردار ایرانی در محل، بازتاب اثرگذار روانی در ارتش اسرائیل داشته است. علاوه بر آن، اقدام راهبردی نیروهای ایران در آزادسازی دیپلمات اسیر ایرانی در کشور «یمن» در قواره های طرح ریزی و تهاجمی نیروهای ایرانی نشان از قدرت بازدارندگی و حضور موثر در سرحدات خود داشته است.

     در همین روند فزاینده، اقدامات راهبردی ایران در تعیین فلش عملیات ارتش عراق که، در قالب مبارزه با تروریسم و کمک عملی به ارتش و حکومت این کشور صورت می گرفت، با موضع گیری نسنجیده و نابهنگام رَجُلِ سیاسی که زوار از دهنش دررفته بود، باکندی مواجه شد و عملیات قرین به توفیق ارتش عراق در آزادسازی شهر استراتژیکِ «تکریت» زمین گیر شد!

در حوزۀ اقتصادی؛ پیام نوروزی رهبرمعظم انقلاب با عنوان «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی»، و نقشه راهی که در غلبه بر مشکلات و توسعه اقتصادی با عنوان «اقتصاد مقاومتی» ارائه کرد. یکی از تاریخی ترین موضع گیری ها در مقابل تلاش استراتژیک غرب در وضع تحریم ها برای ایجاد گسست در جامعه ایرانی، در آسیب رسانی جدی به نظام اسلامی – ایرانی، صورت گرفت. این که مسئولین نظام تا چه اندازه در این مسیر تلاش کردند و چه نتیجه ای گرفتند، نیازی است که توسط دست اندرکاران اطلاع رسانی شود، و هدف اصلی این نوشتار نیست. لیکن، می توان به دست یابی به بخشی از دارایی های بلوکه شده، مهارتورم و ثبات قیمت ها و کنترل روانی اثر تحریم ها اشاره کرد که، در تقابل با اهداف نامیمون غرب صورت گرفته است.

     علاوه بر موارد مذکور، در همین سال شاهد محاکمه معاون اول رئیس جمهور قبلی بعنوان عالی رتبه ترین شخص حکومتی و تعقیب متهم(م.ه) و اعلام ۶۴۰۰میلیارد اختلاس توسط ریاست قوه قضائیه در راستای جدیت در مبارزه با اختلاس، می تواند امیدوار کننده باشد تا اعتماد عمومی حاصل شود.

غرب؛

     آنچه از اقدامات غربی ها با مدیریت آمریکایی در حوزه امنیتی ما قابل توجه بود، امضای موافقتنامه امنیتی با دولت جدید افغانستان بود که، بلاشک تبعات ناخوشایندی در سیاست های امنیتی ما خواهد داشت. و حضور امنیتی و اطلاعاتی غرب در قالب «ناتو» را در درازمدت توجیه پذیر و قانونی کرده است. علاوه بر آن اعلام حضور ناوگان انگلیسی در سواحل «بحرین» بر خوش بینی ها در جابجایی عمدۀ یگان دریایی آمریکا به شرق آسیا خط پایان بود.

از دیگر اتفاقات قابل توجه در غرب، برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ بود. لیکن، به اذعان کارشناسان مطرح، مذاکرات حاشیه ای ۱+۵ با ایران در خصوص حل پرونده هسته ای ، متن اصلی و بر مذاکرات امنیتی سایه افکن شده بود، و نشان از اهمیت موضوع و قدرت تأثیرگذار ایران در منطقه و امنیت بین المللی دارد.

     در میان اتفاقات متعدد در جهان غرب از جمله به قدرت رسیدن چپ گرایان در یونان، آنچه چالش اصلی بوده است، داستان کشور «اوکراین» و مداخله غافلگیر کننده «روسیه» در جداسازی «شبه جزیره کریمه» و انضمام آن به خاک خود بود که با پایان سال خاتمه نیافت و چالشی اساسی برای «ناتو» ایجاد کرده است.

ترکیه؛

     کشور «ترکیه» به عنوان همسایه غربی، دارای جمعیت قابل توجه و اقتصاد پیشرفته، در ملاحظات امنیتی، اقتصادی و سیاسی کشورمان دارای جایگاه تأثیرگذار است. در حوزه داخلی، پیشبرد روند صلح با «پ ک ک» در تأمین امنیت و روند سیاسی بسیار اساسی و قابل توجه بود ولی، ماجرای دخالت این کشور در موضوع کشور «سوریه» و مخصوصاً «کوبانی» که در آن از تروریست ها حمایت ناکام کرد و باعث ایجاد ناامیدی در کُردها به صداقت دولت ایجاد نمود. از طرفی ناتوانی «داعش» در شکستن «کوبانی» و چاپ نقشه مناطق کُردنشین «سوریه» که تا بندر «اسکندرون» را شامل است و بالاتر از آن مشروعیت بخشیدن به کانتون ها باعث شد ترکیه نتواند با آن قدرتی که مذاکرات راپیش می بُرد، قابل اعتماد در جبهه داخلی باشد. و همین مطلب در قدرت گیری کردها در مذاکرات را باعث شده است.

     در حوزه سیاست منطقه ای، «ترکیه» نتوانست به هدف خود در به زیرکشیدن حکومت «اسد» برسد. ولی در اتکا به «ناتو» و در همسویی با «اسرائیل» از تلاش در شکستن جبهه مقاومت اصرار داشته است. این سیاست در تئوری «عثمانی» گرایی «اردوغان» قابل مشاهده است، تا جایی که در استقبال از «محمودعباس» (جناح سازشکار فلسطینی)، بر تن سربازان گارد استقبال، لباس «ینی چری» پوشانید.

اعراب؛

     درسالی که گذشت، مهمترین چالش در خاورمیانه تداوم بحران در کشورهای «سوریه» و «عراق» بود که در ظاهر بین «داعش» و دیگران با حاکمیت کشورها در جریان بود. لیکن، نقش آفرینی ائتلاف غربی-عربی و ترکی از یک طرف و حضور موثر ایران در حمایت از حاکمیت ها تا کرانه «مدیترانه» نشان از چالش بزرگی است با بازیگرانی با اهداف متعدد و گاهاً همسو. آنچه در ظاهر این رویارویی قابل توجه است توسعه اقدامات «داعش» در منطقه است؟ انفجارات در «شبه جزیره سینا» و تروریستی خواندن «حماس» و فلسطینی ها توسط حکومت «مصر» و چرخش به سمت کشور«یمن» در حمایت از جبهه غربی و عربی در کنار اقدامات «بوکوحرام» و «الشباب» در آفریقا، گویای نقش اساسی این گروه می تواند باشد. سئوال اساسی در این میان مربوط به سوزانیدن خلبان «اردنی» توسط «داعش» است؟ حمایت «اردن» که در تقسیم بندی علیه حاکمیت در «سوریه» کوتاهی نکرده است، چه اتفاقی باعث چنین اقدامی شده است؟ پاسخ به چنین سئوالی می تواند از تحولات پشت پرده، زمزگشایی کند!؟

     از دیگر اتفاقات تحول آفرین در منطقه که ارتباط اثرگذاری بر امنیت ملی ما داشته و خواهد داشت، مربوط به حاکمیت در کشور «عربستان» است که به لحاظ فکری در تقویت و بکارگیری اندیشه های تکفیری نقش محوری دارند. فوت «ملک عبدا…» و به شاهی رسیدن «ملک سلمان» و تلاش های این کشور در بازگشایی سفارت در «عراق» و در نهایت موضع گیری و نقش آفرینی علیه انقلاب «یمن» و پایین آوردن قیمت نفت، از حوادثی بودند که در سال گذشته قابل توجه در تأمین امنیت ملی کشورمان، هستند.

۸ فروردین ۱۳۹۴ – ذوالفقار صادقی