نگاه نو نگاه نو
فساد اداری و میرزا اُولنگ!
این روزها (مرداد ۱۳۹۶)، جان گیری طالبان و همراهی داعش در کشور افغانستان بار دیگر خبرساز شده است. در اخبار آمده است نیروهای طالبان به همراهی بخشی از نیروهای داعشی «میرزا اُولنگ» را تصرف و دهها نفر از مدافعین مردمی شهر را کشته و تعداد زیادی را نیز به اسارت گرفته اند! این که با چه توجیهی طالبانی ها با داعشی ها در این مورد پیوند خورده اند مورد توجه این نوشتار نیست؟ بحث نویسنده پرداختن به موضع گیری «اشرف غنی» – رئیس جمهور افغانستان – و آمریکایی هاست!؟
اشرف غنی، در نخستین واکنش به سقوط میرزا اُولنگ، آن را ناشی از رسوخ فساد در ساختار اداری نیروهای امنیتی دانست و قبل از هر تصمیم نظامی برای بازپس گیری منطقه، دستور تشکیل هیئتی را برای مبارزه با فساد اداری در نیروهای دفاعی – امنیتی افغانستان صادر کرد! و آمریکاییی ها در چند روز بعد، راه حل مبارزه با تروریسم در افغانستان را خصوصی سازی جنگ ذکر کردند!؟
این روزها مردم افغانستان با تن های خسته و دل های نگران از سال ها ناامنی، با یک چشم نظاره گر تلاش نیروهای نظامی در مصاف با نیروهای طالبان و داعش هستند و با چشمی دیگر پشتیبانی هوایی آمریکایی را خواهند دید در نبردی که طرفین از اسلام و ایمان مایه خواهند گذاشت تا طعم پیروزی را در آغوش بکشند!
هدف این مطلب ارزیابی ضعف و قوت های طرفین و یا تبیین روند روبه رشد این روزهای طالبان و قدرت گیری داعش و یا شمردن خصوصیات یک نیروی نظامی توانمند یا ضعیف افغانستان نیست، بیان یک کلمه از سخنان رئیس جمهور این کشور و آن «فساد اداری» است. کلیدواژه «فساد» و نقش آن در تضعیف نیروهای مسلح افغانستان می تواند برای هر نیروی دفاعی و امنیتی هشداری باشد که مواظب باشیم! امام علی(ع) در بیان خصوصیات رزمندگان حقیقی که در بخشی از خطبه ۱۵۱نهج البلاغه آمده، فرموده است؛
«وَلَم یَستَعظِمُوا بَذلَ أنفُسِهِم فِی الحَقِّ؛ حَتَّی إذَا وَافَقَ وَارِد القَضَاء انقِطَاعَ مُدَّهِ البِلاَء، حَمَلوُا بَصَائِرَهُم عَلَی أسیَافِهِم»
(… بر خدا منت ننهادند، جان دادن در راه خدا را بزرگ نشمردند، تا آنجا که اراده الهی به پایان دوران جاهلیّت موافق شد، شمشیرها در راه خدا کشیدند و بینش های خود را بر شمشیر نشاندند …)
- تلاش برای تأمین امنیت و جهاد در راه خدا نبایستی آغشته به منت باشد، یعنی هرکس و سازمانی وظیفه دارد از مردمش و در تأمین امنیت آن ها جانفشانی کند و منت گذاشتن و به رُخ کشیدن ارزش کار را تباه و پشتوانه ی مردمی را از دست نیروهای دفاعی می گیرد و فساد جایگزین وظیفه می شود.
- شمشیری اگر برای حذف دشمن کشیده می شود، در صورتی خداپسند، پیروز و بابرکت خواهد بود که همراه با بصیرت باشد و این قاعده اگر از فردای پیروزی به فراموشی سپرده شود، نعمت پیروزی تبدیل به نقمت و فساد شروع به رشد می کند.
بنظر می رسد، سخنان امام علی(ع) اشاره به تفسیر این آیه از قرآن کریم باشد که می فرماید؛
یَایُّهَا الإنسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الکَریم (انفطار/۶)
(ای انسان! چه چیز تو را در برابر پروردگار کریمت مغرور ساخته است؟!)
وقتی یک نیروی نظامی وظیفه اصلی خود را درعمل در اولویت ثانوی قرار می دهد، یعنی، بصیرت خود را از دست داده و مغرور شده است. به فرموده امام علی(ع)؛ «وَ نَصَبَ لِلنَّاسِ أشرَاکاً مِن حَبَائِلِ غُروُر، وقَولِ زوُر (خ/۸۷) یعنی، دام هایی از طنابِ غرور و گفته های دروغین بر سر راه مردم افکنده و …
به عبارتی، به جای حمل بصیرت ضعف های خود را با دروغ و با غرور برای مردم توجیه می کنند تا خود را قدرتمند و پیروز نشان دهند، این مطلب، یعنی فساد کار خود را کرده و در ساختار های اداری نیروهای امنیتی و دفاعی رسوخ کرده و نتیجه داده تا جایی که رئیس جمهور افغانستان را وادار به اعتراف می کند که سقوط «میرزا اُولنگ» نه از قدرت گیری تروریسم تکفیری طالبانی و داعشی که نتیجه رسوخ فساد در ساختار اداری نیروهای دفاعی این کشور است.
چه تصویری می توان از واژه «فساد» ارائه کرد و چه راه کاری می توان در مقابله با این موریانه ساکن و ساکت و پوساننده ی اقتدار ملی ارائه داد؟ فساد را با چه عنصری مقایسه کرد تا بیان آن برای نویسنده و مخاطب آسان گردد!
بنظر، فساد بیش از هر چیز شباهت به «فقر» دارد، مثل «فقر به همه جا سر می کشد» و مثل فقر بر عقل و اراده بشری قفلی از جهل و خرافه و تزویر می زند. اگر مبارزه ای باشد، اولویت با ریشه کنی فقر است و نجات فقیر، در فساد هم بایستی و بناچار اولویت در مبارزه با فساد خواهد بود. خطرناکی فساد در مقایسه با فقر این است که اگر به فقیر کمک شود امکان نجاتش وجود دارد ولی اگر به مفسد کمک شود چه بسا به گسترش فساد کمک شده است!
اگر امنیت و اقتدار ملی، منطقه ای و فردی می خواهیم، اگر دنبال عزّت ملی هستیم، چاره ای جز مبارزه با فساد و مفسد نخواهیم داشت و این یک انتخاب نیست، ضرورتی اجتناب ناپذیر برای هر کشور و سازمانی است.
۲۱مرداد۱۳۹۶ – ذوالفقار صادقی
