نگاه نو نگاه نو
بسم الله الرحمن الرحیم
آسیب شناسی در جُنبش کُردی (۶)
سخنرانی و نقد و بررسی کتاب «آسیب شناسی در جُنبش کُردی» در جمع دانشجویان دانشگاه صنعتی تبریز
لازم می دانم آغاز سخن را با سلام و درود به روان پاک شهیدان انقلاب و دفاع مقدس و بخصوص شهدایی که در راستای تأمین امنیت مناطق کُردنشین جان خود را فدا کردند و فرصتی بوجود آوردند که من و شما امروز در این مکان به موضوع بپردازیم، و تشکر می کنم از استاد ارزشمند(جناب آقای مهدی پور) که این فرصت را فراهم آوردند. اجازه می خواهم بحثم را با پرداختن به رویکر و تئوری حاکم بر کتاب آغاز و در ادامه به ساختار و محتوا بپردازم و در پایان به سئوالات و نقدهای عزیزان پاسخ گویم.
قبل از ورود به بیان ساختار و محتوای کتاب، دو مطلب اساسی را که در صفحات ابتدایی کتاب به آنها اشاره شده یادآور می شوم که؛ بر مفاهیم اساسی کتاب سایه افکنده و نشان از رویکرد حاکم بر کلیات بحث است: یکی، مربوط به آیۀ ۱۳سوره حجرات و متناسب با بحث هاست، به عبارتی، هدف خدای متعال از خلق طوایف و گروه های انسانی، بازشناسی همدیگر است و فضیلت انسانها و گروه ها را تقوا ذکر کرده است. و دوم، توصیه ای است که خوانندگان کتاب را به مطالعۀ تاریخ و فرهنگ ایران رهنمون می سازد. چرا که، بدون توجه به تاریخ ایران، پرداختن به بحث اقوام ما را به جایی نمی رساند! چرا که ایران به اقوامش قدرتمند است. و به همین خاطر است که رهبر معظم انقلاب در سفر سال ۱۳۸۸ه.ش به استان کردستان، از اقوام ایرانی بعنوان فرصت یاد کردند.
تدابیر(مخاطبین و نخبگان)؛
اگر قرار است اثری و نظری موثر واقع شود و تئوری کتاب طیف گسترده ای از سئوالات را پاسخ گوید، بایستی در جامع و مانع بودن آن دقت شود، و به همین خاطر بود که مخاطبین کتاب مشخص شده اند و در انتخاب هر کدام دلایل متقنی قابل طرح هستند، مخاطبین کتاب در سه طیف مشخص شده اند؛
- مسئولین حاضر در منطقه و یا کسانی که قصد دارند وارد خدمت در مناطق کُردنشین شوند، و یک اصل است که هر مسئول سیاسی، نظامی، بایستی با محیط خدمتی خود آشنا و بر آن مسلط باشد. و حاکمیت به وسیله همین افراد امنیت مردمان را تأمین می کند، خدمات اجتماعی را پایه ریزی می کند و در مقابله با عوامل ناامنی اقدام می کند.
- مخاطبین بعدی کتاب، ضدانقلاب و آنهایی هستند که با نظام مخالفت می کنند؟ یافته های تاریخی و واقعیت های اجتماعی نشان می دهد که، آنچه ضدانقلاب در رسانه ها و مدعی است پایۀ محکمی ندارند، و به همین خاطر مورد توجه نویسنده قرار گرفته است.
- طیف سوم، نخبگان قوم کُرد انتخاب شده است. نخبگان هر قوم بعنوان سرمایه های اجتماعی، تأثیرگذارترین عنصر حاضر در صحنه و مورد هدف هستند، نخبگان هستند که ادعا و اقدامات دو طیف یاد شده را تفسیر و ترویج می کنند و بطور مستقیم و غیرمستقیم بر روند امورات تأثیر می گذارند.
مطلب اساسی و قابل توجه که از مزایای کتاب است، استفادۀ گسترده از نظرات نخبگان کردی در ایران، ترکیه و تجربه طولانی نویسنده در زندگی و کار با بحث مورد نظر در منطقه است. اسامی تعدادی از این نخبگان در مقدمه و پیشگفتار کتاب آمده و تعداد دیگری که نخواستند به اسامی آنها اشاره شود از نقاط قوت این کتاب است، بعنوان مثال، یکی از این نخبگان در متینگ اولیه مهاباد که قاسملو سخنران آن بود، شرکت کرده و بخشی از نظراتش در این کتاب منعکس است. می گوید؛ بعد از تحریک احساسات حاضرین، وقتی نوبت به پاسخ به سئوالات رسید؛ اسلحه می خواستند، پول می خواستند . . . هرچی می خواستند، قول تهیه داده شد و من با خود گفتم، این همه از کجا تهیه می شود و راه خود را از جمع جدا کردم!؟ این مطلب نشان از وابستگی جریان را می رساند.
ساختار و محتوای کتاب؛
کتاب، در قالب چهار فصل و بازه زمانی ۱۸۰۴تا۲۰۱۰میلادی را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.
فصل اول، کردستان؛
در این فصل، سعی شده از نگاه بخشی پرهیز و بطور یکپارچه کلیات مناطق کُردنشین مورد بحث قرار گرفته است و به نوعی، به نگاه و انتظار مدعیان جنبش کُردی توجه شده که داعیه دار شعار کردستان بزرگ هستند و پاسخ به چنین شعاری در قالب فصل های بعدی ناقص می نمود. هدف توجه دادن به این نکته است که ادعاهایی چون اشغال و تقسیم کردستان، اگر در ترکیه، سوریه و عراق قابلیت طرح دارند، طرح موضوع در جغرافیای مناطق کردنشین ایران موضوعیت ندارد؟ چون کل مناطق کُردی و کُرد جدای از ایران نیست تا مورد بحث قرار گیرد و به همین دلیل است که جنس مطالبات نیز متفاوت خواهد بود و هست. ولی، ضدانقلاب خارج نشین برای سیاسی کردن مطالبات طبیعی مردم کُرد تلاش می کند.
فصل دوم، کردستان ترکیه؛
سابقه جنبش کُردی در ترکیه به سال ۱۸۰۴م می رسد، لیکن دارای سازمان مشخصی نبودند و مشخصاً در سال ۱۸۱۲م بشکل سازماندهی شده توسط «بدرخان بیگ» در عرصه سیاسی و امنیتی این کشور ظاهر شدند. و تا سال ۱۹۳۷م در اشکال مختلف فعال بودند که در این سال توسط ارتش ترکیه در منطقه «درسیم» سرکوب و سازمان خود را عملاً از دست دادند. بعد از آن بود که مبارزات سازمانی بمدت ۴۳ سال بشکل زیرزمینی، با رویکرد چپ و رادیکال تا سال ۱۹۸۰م به موجودیت خود ادامه داد، و بعد از این بود که حزب کارگران کردستان ترکیه بشکل قدرتمندی وارد فاز نظامی شد. لیکن، جنگهای خلیج فارس و حضور نظامی غرب و آمریکا در منطقه و دستگیری رهبر حزب(عبدا… اوجالان) باعث شد تا این حزب رویکرد خود را نسبت به مبارزه تغییر دهد و پروژه صلحی که در ترکیه جریان دارد حاصل همین دیدگاه است.
مطلب اساسی که بحث ها در این فصل را نسبت به تحقیقات مشابه متمایز کرده است، استفاده از نظرات عبدا…اوجالان در خصوص مسائل مرتبط با منطقه و جنبش های کُردی است، تا جایی راه حل های طرح شده توسط وی مورد بررسی و نقد قرار گرفته است و در نوع خود دیدگاه مخاطبین و محققین را نسبت به موضوع حساس تر می نماید.
فصل سوم، کردستان عراق؛
جنبش کُردی در عراق مشخصاً به سال ۱۹۱۷م و به رهبری شیخ محمود برزنجی، مورد توجه قرار گرفته است. مطلب قابل توجه در ماهیت جنبش، این است که رویکرد و هدف «شیخ محمود»، مبارزه با سلطه بریتانیا بوده است و چون در منطقه بین عثمانی و انگلیس رقابت وجود داشت، عثمانی ها از موضوع بهره برداری کردند و در نهایت جنبش را با دشمنانش تنها گذاشتند. و در ادامه به ظهور بارزانی ها که رویکردی استقلال طلبانه و علیه حکومت مرکزی بوده است و چگونگی اوج و فرود آن بین سالهای ۱۹۷۰تا۱۹۷۵م و ایفای نقش در تحقق قرار داد ۱۹۷۵ الجزایر و بازی در طرح نیکسون – کیسینجر و شاه ایران، مورد بررسی قرار گرفته است، و در نهایت بروز جنگهای خلیج فارس، حضور غرب در منطقه و سقوط رژیم بعث و شکل گیری حکومت خودگردان محلی و نقش تاریخی که بارزانی ها ایفا می کنند را مورد بررسی قرار داده است.
فصل چهارم، کردستان ایران؛
این فصل از کتاب نیز از نوعی ابتکار در تنظیم ساختار و محتوا برخوردار است، آغاز بحث ها با این سئوال که؛ مسائل مبتلا به مناطق کُردنشین ایران در شکل و محتوا چه تفاوتی با آنچه در سایر مناطق در جریان هستند، دارد؟ و در ادامه به اهمیت مسئله کردستان برای کشورمان پرداخته شده است، مثل؛ ایرانی بودن کُردها و مسئله مهم اقوام ایرانی که یکی از پایه های قدرت ایران هستند و دشمن نیز می خواهد همین نقطه قوت را تبدیل به نقطه ضعف نماید و دلایل متنوعی که ضرورت توجه ما را از زاویه ای متفاوت از سایرین به مسئلۀ کردستان را روشن تر می نماید. به همین خاطر، با انتخاب گزاره های مشخص و پرداختن به مقدمان کوتاه سعی شده متناسب با مخاطبین و مسئله، از حواشی و حوادث کم اهمیت کاسته شود و به جریان اصلی پرداخته شده.
گزاره اول و بسیار مهمی که هرچند مربوط به بازه زمانی خارج از بحث کتاب است، مربوط به صفویان(۱۵۰۰م) و هر از گاهی به بحث روز هم تبدیل می شود، بعنوان مثال در جریان سفر رهبر معظم انقلاب به استان کردستا(۱۳۸۸ه.ش)، یکی از مطالب طرح شده توسط نخبگان کُردی همین موضوع بود، به این شکل که؛ ما(کردها) در ایران مشکل نداشتیم، با ظهور صفویان مشکل پیدا کردیم؟! و همین نظر را بعضی از اساتید تاریخ در دانشگاهها تدریس هم می کنند. درست است که جنگ چالدران را جنگی با صبغه مذهب می توان ذکر کرد، اگر همین دیدگاه درست باشد، بازهم ارتباطی به قومیت ندارد که مشکل ساز طرح می شود. اگر عثمانی ها اکراد شرق عثمانی را به نام مذهب تحریک کردند در جنگ، در این طرف هم اکراد سنی مذهب در لشکر صفوی حضور داشتند. در این کتاب ضمن احترام به نظرات، جنگ چالدران از زاویه ای دیگر مورد توجه قرار گرفته، یعنی جنگ چالدران، جنگ تثبیت مرزهای ایران مورد بررسی قرار گرفته است که متأسفانه مورد توجه قرار نمی گیرد.
گزاره های دیگری چون «شیخ عبیدا…نهری» که جنبشی در ترکیه و صادراتی به ایران و صبغه مذهبی داشت و چون زمینه و مقبولیت در ایران پیدا نکرد به شکست کشیده شد، همچنین است شورش «سمکو» که بدلیل نداشتن اصالت ابتر ماندند. در داستان جمهوری مهاباد نیز عوامل شکل گیری و شکست آن مورد بررسی قرار گرفته تا نشان داده شود تا چه حد موضوع متفاوت از سایر مناطق است. همچنین است داستان مسئله کُردی در ایران انقلابی و مصادره زحمات انقلابی مردم کُرد در راستای منافع نامیمون و بی ربط به مردم کردستان و ایران و ظهور گروه وابسته پژاک نیز از همین جنس مورد بررسی قرار گرفته است.
سئوالات و نقدهای طرح شده و پاسخ نویسنده؛
نقدها، نظرات و سئوالات طرح شده توسط دانشجویان حاضر در جلسه، در کمیت و کیفیت برای بنده قابل تصور نبود و نشان از اهمیت موضوع مورد بررسی داشت و این مطلب به احترام استاد بزرگوار و بانی جلسه و همچنین دانشجویان محترم تنظیم شده، و از سویی به دلیل ضبط نشدن جلسه، بسیاری از سئوالات از ذهنم خارج شدند. فلذا، بسنده می کنم به بخشی از آنهایی که به یاد دارم:
سئوال ؛ انگیزه و هدف شما از نوشتن کتاب چیست؟
پاسخ؛ با توجه به این که قوم کُرد از اقوام اصیل ایرانی هستند و به جفا مورد سوء استفاده مدعیانی که سر در اخور بیگانه دارند قرار گرفته و می گیرند و بنام دفاع از این قوم موجبات نا امنی را فراهم می کنند، از سویی زندگی و شناختی که از این قوم داشتم و دارم و با افکار اصیل و ادعاهای ریاکارانه جنبش وابسته آشنایی دارم و می بینم که چگونه نا امنی تولید می شود، بر خود وظیفه دینی و ملی دانستم تا در دفاع از حقیقتی که در لایه ای از غبارِ ناآگاهی پنهان نگه داشته شده، این کتاب را نوشتم تا کمکی باشد به توسعه و تأمین امنیت ملی در منطقه.
سئوال؛ اقدامات دولت نسبت به این قوم چگونه بوده است؟
پاسخ؛ برخوردی که با نا امنی ها در مناطق کردنشین در ایران صورت گرفته به هیچ وجه شباهتی با آنچه در ترکیه و عراق صورت گرفت نداشته است، از همان ابتدا نیروهای نظامی و امنیتی در شعار و عمل صف مردم را از ضدانقلاب جدا کردند و حساب این دو را یکی ندانستند، هرچند موجبات سوء استفاده ضدانقلاب فراهم شد، لیکن در طول زمان مردم متوجه شدند که انقلاب مردمی و اسلامی است و با آنچه ضدانقلاب تبلیغ می کند متفاوت، کمک کردند تا امنیت در منطقه حاکم شود. بعنوان مثال، در حالی که ناامنی وجود داشت به روستاها جاده کشی می شد و ضدانقلاب نیروهای جهادی را به شهادت می رسانید به بهانه این که جاده سازی بخاطر آوردن نیروی نظامی و سرکوب مردم صورت می گیرد، ولی مردم برعکس ادعای طرح شده را می دیدند که بدنبال جاده کشی خدمات اجتماعی نیز ارائه می شود. از زمان پیروزی انقلاب تاکنون محرومیت زدایی با شدت ادامه داشته و دارد. لیکن، محرومیت گستردگی بیشتری دارد و زمان می برد تا به نتیجه مطلوب برسد.
در حوزه سیاست هم، از همان ابتدا مثل سایر اقوام به مردم اجازه داده شد تا در انتخابات شرکت و سرنوشت خود را در حوزه های مختلف تعیین کنند، نمایندگان کُرد در مجلس مثل سایر نمایندگان از حقوق مردمی خود دفاع می کنند و همچنین است حضورشان در شوراهای شهر و . . .
سئوال؛ کُردها چه خدمتی در تأمین امنیت منطقه کرده اند؟
پاسخ؛ درست است که ضدانقلاب نیروهای خود را از قوم کُرد گرفته و در ناامنی های منطقه نقش ایفا کرده است و در جنگ تحمیلی بنفع رژیم بعثی عراق اقدام کرده است. ولی، از همین قوم تعدای زیادی در قالب پیشمرگان کُرد مسلمان که با ماهیت وابسته ضدانقلاب آشنا بودند به صف انقلابیون پیوستند و در کنار رزمندگان اسلام برای تأمین امنیت تلاش کردند و شهدای زیادی تقدیم کرده اند و . . .
سئوال؛ خواست کُردها چیست که باعث ناامنی شده است؟
پاسخ؛ خواست اکثریت قریب به اتفاق مردمان کُرد مثل همه مربوط به مطالبات صنفی است از قبیل رفع بیکاری و محرومیت. لیکن، ضدانقلاب می خواهد این گونه مطالبات را تبدیل به مطالبات سیاسی کرده و بهره ببرد! این گونه تلقین می شود که مثلاً در رفع محرومیت تبعیضی وجود دارد و سعی می کند آن را مرتبط به مسئله قومیت و بهره برداری کند. تلاش ضدانقلاب در ارتباط دادن مطالبات صنفی به مطالبات سیاسی است، و هنوز هم ادامه دارد. . .
سئوال؛ دولت محرومیت را از منطقه بردارد و ضدانقلاب سوء استفاده نکند؟
پاسخ؛ اگر به اقدامات محرومیت زدایی توجه شود، به جرأت می توان گفت کمتر منطقه ای مثل کردستان مورد توجه بوده است. لیکن، خرابی های باقی مانده از رژیم گذشته و ناامنی هایی که ضدانقلاب در منطقه موجب شد، باعث گستردگی خرابی ها شده است و رفع آن نیز طول می کشد. ضمن این که منابع کشور مشخص است و در تقسیم بودجه مثل سایر مناطق مورد توجه قرار می گیرد، نمی شود که از بودجه سایر مناطق کم و به منطقه اضافه شود، محرومیت در همه جای ایران وجود دارد. اگر می خواهیم محرومیت برطرف شود، بایستی بخش خصوصی وارد سرمایه گذاری شود و سرمایه با امنیت رابطه دوسویه دارد. یعنی اگر سرمایه داری بخواهد کارخانه ای بسازد و ایجاد اشتغال کند، همین که بشنود منطقه نا امن است، امتناع می کند و ضدانقلاب با ایجاد ناامنی قصد دارد با تدام ناامنی بر نفوذ خود عمق ببخشد. . .
سئوال؛ از عواقب نوشتن این کتاب نترسیدی؟
پاسخ؛ هر اقدامی تبعات خاص خودش را دارد و به همین خاطر است که درابتدای سخنانم از شهدای گرانقدر یاد کردم، آنهایی که در تأمین امنیت کشورمان از بذل جان نترسیدند و چگونه است که من به خودم اجازه دهم در تأمین امنیت ملی و منافع مردمم محاسبه جانم را بکنم و . . .
سئوال؛ آیه ای که از آن یاد کردی، مورد توجه نیست؟
پاسخ؛ ما بعنوان کسی که از زبان اماممان(امام خمینی-ره) خود را پیرو و منادی «اسلام ناب محمدی(ص)» می دانیم و انقلاب ما بر همین پایه به پیروزی رسیده است که اسلام راستین را معرفی نماید و حوادثی که هم اکنون در منطقه به نام اسلام و در واقع علیه اسلام در جریان است و ناامنی را با سر بُریدن ها نهادینه و به نفع دشمنان اسلام اقدام می کند، انقلاب اسلامی است که منادی اسلام حقیقی شده و در عمل آن را نشان می دهد، اگر افرادی پیدا شوند که در غیر از خطی که اسلام تعریف کرده اقدام کنند، خیانت بزرگی را مرتکب می شوند و امام خمینی(ره) در جریان آشوب های اولیه که ضدانقلاب قدرت نمایی می کرد با این جمله خطاب به مردمان کُردستان، که؛ «ما با کُفر می جنگیم نه با کُرد»، کمر ضدانقلاب را در سوء استفاده از دین و قومیت شکستند و حال بی انصافی است که غیر از آن فکر کنیم. . .
سئوال؛ تحقیقات شما در تدوین کتاب چه مدت طول کشید؟
پاسخ؛ با توجه به سابقه حضور و خدمتی ام در مواجهه با مسئله، سالیان طولانی است که موضوع مورد علاقه من بود و هست. ولی، از روزی که تصمیم گرفتم به تحقیق و تدوین، با توجه به تسلطی که نسبت به موضوع داشتم وقت زیادی نکشید . . .
سئوال؛ اینطوری که شما فکر می کنی نیست، اینها گوششان بدهکار این حرفها نیست؟
پاسخ؛ مخاطب من مشخص است، از کسی که می خواهد حرف بزند نباید فرار کرد و چون منطق ما روشن است باعث بغض ضدانقلاب شده و دوست ندارد وارد بحث شود، ولی نخبگان کُردی که اینطوری نیستند. ضمن این که ما با کسانی که به جای حرف زدن اهل درگیری و نزاع هستند شوخی نداریم و می بینند که در مصاف با نیروهای انقلابی چگونه پادگان نشین شده اند. ضدانقلاب در جایی و وقتی موفق بوده که توانسته از ناآگاهی تعدادی سوء استفاده کند و رسالت این کتاب در آگاهی بخشی است که در صورت موفقیت می توان شیوۀ موثری در شکستن کمر ضدانقلاب باشد . . .
۱۱/۹/۱۳۹۳ ذوالفقار صادقی
طرح شده در جمع دانشجویان دانشگاه صنعتی تبریز به تاریخ ۹/۹/۱۳۹۳
