نگاه نو نگاه نو
بسم الله الرحمن الرحیم
امام صادق(ع)
امام صادق(ع) ؛ که رئیس مذهب تشیّع شناخته شده ، فرزند امام باقر(ع) – امام پنجم شیعیان – و مادرش «امروهّ فروه»، دختر «قاسم بن محمدبن ابی بکر» روز دوشنبه هفدهم ربیع الآوّل سال ۸۳هجری و مصادف با روز بزرگ و مبارک سالروز ولادت نبیِّ گرامی اسلام دیده به جهان گشود .
اسم حضرتش «جعفر» و کنیه اش «ابوعبدالله» و القاب متعددی چون «صابر»،«فاضل» داشته ، ولی به لقب «صادق» در میان همه القابِ منتسب به وی مشهورتر و به همین خاطر «صادق آلِ محمد(ص)» خوانند .
عهد امامت امام جعفرصادق(ع) مصادف با قیامهای متعددی از طرف مسلمانان در جهت احیای اسلام اصیل صورت گرفت که در رأس آنها می توان به قیام مسوده(سیاه جامگان) اشاره کرد که محوریت اصلی در براندازی خلافت اموی را عهده دار بودند ، و در نهایت بعد از حوادث خونین منجر به سقوط نظام اُموی شد ، و همین جابجایی قدرت از اموی به عباسیان ، فرصتی تاریخی بوجود آمد تا آن حضرت زحمات بیست سال پدر بزرگوارش در زمینه سازی برای احیای اسلام اصیل را به فعلیّت برساند .
حضرت امام صادق(ع) در زمان زندگی و امامت پربارش ، مواجه با دو جبهه بسیار قوی بود ؛ یکی سیاستمداران که می خواستند به سلطنت برسند و قدرت علمی و علوی را مانع آن می شناختند و از عجایب روزگار این که این قدرت طلبان(عباسیان) با شعار احقاق حق اهل بیت پیامبر(ص) توانسته بودند به سیادت برسند . و دیگری جبهه عقاید و مذاهب متعدد بودند که هر دسته برای اثبات حقانیت خود دلایل خود را عرضه می کردند . و در این آشفته بازار فکری و سیاسی علم امام صادق(ع) بود که چراغ راه حق پویان در صراط مستقیم بود . از جملۀ این فرق عبارتند از :
- مرجئه ؛ که از فرق تسنن بودند و چون اشاعره پدید آمدند آن ها بنام مرجئه شهرت یافتند و آن ها معتقدند که علی(ع) از درجه اولی تأخر بدرجه رابعه یافته و چهارمین خلیفه است .
- معتزله ؛ این طبقه که در عصر امام صادق(ع) پدید آمدند عمرو بن عبید و واصل بن عطاء در حوزۀ حسن بصری عزلت گرفتند و ملقب به معتزله شدند و برخی هم از زمان اعتزال سعد بن ابی وقاص می دانند آن ها می گویند ، «اِنَّ الله عزَّوَجل شیء لاکالاشیاء».
- خوارج ؛ که از حکمیّت صفین پدید آمدند و آن ها هم فرقی شدند برخی غلو کردند بعضی بطرف معاویه رفتند و گروهی از هر دو برگشتند و بالآخره از همین فرقه و این تفکر امام علی(ع) را به شهادت رسانیدند .
- شیعه ؛ تشیّع از زمان خود پیغمبر(ص) بود که برخی صحابه را شیعه می گفتند مانند سلمان ، ابی ذر ، مقداد ، حذیفه ، خزیمه ، جابر ، ابی سعید خدری ، ابی ایوب ، خالدبن سعیدبن عاص ، قیس بن سعد و غیره . این گروه نیز به فرقه های متعددی چون : امامیه ، زیدیه ، اسماعیلیه ، کیسانیه منشعب از زیدیه ، تبریه ، سلیمانیه ، جارودیه و غیره منشعب شدند .
حضور و روشنگری امام صادق(ع) در این آشفته بازار عقیدتی و سیاسی و تفرقه افکن از سوی حاکمیت قابل تأمل است و کیاست حضرت در انتخاب شیوه مبارزه مبتنی بر استحکام بخشی بنیان های فکری و فراهم آوری زمینۀ لازم که از طرفی اهداف غلط عقیدتی و استبداد داخلی را مانع بود و بر هویت یابی و وحدت مسلمین در مقابله با جهان جهل صلیبی را هدف قرار داده بود . روشی مبتنی بر تربیت انسان فرهیخته و مسلمان دل سوخته ، به تعدادی از این شاگران اشاره می کنیم ؛ زراره ، محمدبن مسلم ، مومن طاق ، هشام بن حکم ، ابان بن تغلب ، هشام بن سالم ، حریز ، هشام کلبی ، جابربن حیان ، سفیان ثوری ، ابوحنیفه ، قاضی سکونی ، قاضی ابوالبختری و فرهیختگانی که هر کدام در نوع خود کم نظیر زمان خود بودند و زبان زد تاریخ .
مدرسه علمیه و دانشگاه جعفریه که نیمه دوم تأسیس شد مبداء و سرآغاز و الهام بخش جوشش حقایق علمی در تمام ابعادش تاکنون شده است ، اهمیت مکتب جعفری در این بود که شاگردان خود را اول تربیت می کرد و آنگاه تعلیم می نمود و همه را چنین آموخت که علم را برای عمل بخوانند و دانش را برای خدمت بدین و حفظ شرافت نفس و ناموس اجتماع فراگیرند . از حضرت صادق(ع) دهها هزار حدیث نقل شده که در کتب اربعه (وافی ، بحارالآنوار ، وسائل الشیعه و مستدرک الوسایل) جمع شده اند .
در سیرت حضرت صادق(ع) همین روایت افتخار آمیز بس که آورده اند ؛ در باب زهد با سفیان مناظراتی دارد که از آن جمله حضرت در حال دهقانی و برزگری عرق می ریخت و بیل می زد سفیان گفت شگفت دارم از تو که با حرص و ولع در دنیا در پیری چنین عرق می ریزی فرمود چقدر خوشوقتم که در این حال پروردگار را ملاقات کنم که بکد یمین و عرق جبین آذوقه و معشیت زن و فرزند را تهیه می بینم .
شیوه مبارزاتی حضرت در سیرت و صورت برای خلیفه (منصور عباسی) وقت غیر قابل تحمل بود ، حضرت را بارها مورد آزار و اذیت قرار دادند و در ابتدا وادار به عزلت و گوشه نشینی کردند و در نهایت در ۲۵شوال سال ۱۴۸هجری در سن ۶۵ سالگی بر اثر مسمومیتی به طریق انگور مسموم به شهادت رسید و جهان تشیع را تا ابد داغدار کرد . راه و روش مبارزاتی آن بزرگوار گرامی و مستدام تا ابد و شفاعت آن حضرت در قیامت نصیبمان ، ان شاء الله .
والسلام
۲۱/۶/۱۳۹۱ – ذوالفقار صادقی
مآخذ :
ü حاج شیخ عباس قمی ، منتهی الآمال ، جلد۲ ،
ü عمادزاده ، حسین ؛ چهارده معصوم ، جلد۲ ،
ü طباطبائی ، محمدحسین ؛ شیعه در اسلام ،
ü پاسدار اسلام ،شماره ۲۳۴ : ۱۳۸۰ .
