نگاه نو نگاه نو
احسان اعلائی پور، (۱۸آبان۱۳۹۵)
مقالات تحلیلی نگاه نو – عوامل اثر گذار در امنیت ملی به دو دسته تقسیم می گردند که عبارتند از:
- عوامل اثرگذار ایجابی امنیت
- عوامل اثرگذار سلبی امنیت
هدف از این مقاله بررسی یکی از عوامل اثر گذار ایجابی امنیت می باشد . عوامل ایجابی به عواملی اطلاق می گردد که سبب ایجاد امنیت در کشور می شوند. از جمله این عوامل می توان به توان اقتصادی اشاره نمود که ما در پی بررسی این عامل مهم در ایجاد امنیت می باشیم.
توان اقتصادی
تاثیر اقتصاد در زندگی روزمره، تا سطوح قدرتهای جهانی و هژمونی های برتری خواه بین المللی همچنان به عنوان پایه اصلی قدرت سیاستمداران و حاکمان قرار گرفته است. توان اقتصادی کشورها امروزه در سطح منطقه ای و بین المللی عامل بسیار تعیین کننده ای است. مثلا ناتوانی نظام سیاسی بسته شوروی سابق در همسو ساختن خود با ضروریات اقتصاد باز و جریان اطلاعات و تقاضاهای تازه بازار از دلایل مهم و مکمل فروپاشی آن کشور بوده است.
می توان اقتصاد در جهان امروز را به عنوان یکی از مهمترین معیارهای بین المللی تاثیرگذار بر رویکرد روابط ، تنش ها، منازعات، جنگهای دو یا چند جانبه، جنگهای منطقهای و یا جهانی دانست که بدون داشتن آن، جامعه عقب مانده خواهد بود.
نظریه پردازان اقتصادی در قرن معاصر معتقدند آزادی اقتصاد که در آن جوشش خود انگیخته مردمی با نقش حداقلی و نظارتی دولت وجود داشته باشد، اقتصادی مفید و قدرتمند خواهد بود. برای مثال می توان به انقلاب میجی در ژاپن، انقلاب صنعتی در اروپا، انقلاب اقتصادی در آمریکا اشاره نمود. اما در مورد منطقه خاورمیانه، کشورهای این منطقه با مشکلات عدیده اقتصادی روبرو هستند که این مشکلات ریشه در موارد مختلفی از قبیل داشتن پیشینه استعماری اغلب کشورهای منطقه، دخالت دولت در اقتصاد که باعث بروز مدیریت نا سالم، ایجاد اقتصاد رانتی و همچنین عدم اعتماد به سیاستهای دولت، سبب عقب ماندگی اقتصادی این قبیل کشورها شده است اشاره نمود.
اقتصاد اکثر کشورهای منطقه خاورمیانه وابسته به صادرات نفت می باشد و به نوعی این کشورها دارای اقتصادی تک محصولی هستند. ایران نیز در این دسته از کشورها قرار می گیرد و دلیل آن وابستگی عمیق اقتصاد ایران به نفت و در آمد حاصل از آن از یک سو و دولتی بودن اقتصاد از سوی دیگر، می باشد.
اما ترکیه، کشور همسایه ایران در تلاش برای محدود کردن اقتصاد دولتی و حرکت به سوی توسعه اقتصادی همه جانبه ، دست به یک سری تغییرات اساسی و عمیق در اقتصاد زد و در این راستا تا حدودی نیز موفق بوده است.
ایران با مشکلات متعدد اقتصادی، قومی، ملی، مذهبی و جغرافیایی روبروست که همین امر به نوعی تهدید علیه کشور محسوب می گردد. اما دولت در تلاش برای توانمند سازی اقتصادی در جهت تقویت بخش خصوصی، کاهش وابستگی بودجه کشور به درآمدهای نفتی، تشویق سرمایه گذاری خارجی، حرکت به سوی افزایش صادرات، تعامل بیشتر با کشورهای منطقه ، گام برداشته است اما همچنان بودجه کشور به درآمدهای نفتی وابستگی فراوانی دارد.
این در حالی است که ایران از لحاظ سیاسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران همواره با اعمال تحریم های اقتصادی شدیدی روبرو بوده است و همین امر بر پایه های اقتصادی کشور تاثیر منفی گذاشته است. اعمال تحریم علیه ایران از طرف آمریکا و هم پیمانانش، سبب عدم دسترسی ایران به ماشین آلات و ابزار و تجهیزات در بخشهای مختلف اقتصادی شده که موجبات پیدایش موانع متعدد برای سرمایه گذاری خارجی در داخل کشور، جلوگیری از حضور شرکتهای بزرگ نفتی در طرحهای مهم و سود آور ایران، اعمال مجازات سنگین از سوی آمریکا برای شرکتهایی که در ایران سرمایه گذاری کنند یا به ایران تجهیزات بفروشند، همه و همه موانعی است که به علت تحریم باعث کاهش شتاب اقتصادی ایران گردیده است. اما با تلاش متخصصان داخلی در کشور انواع ماشین الات و ابزار مورد نیاز کشور تولید گردید که این امر تبدیل تهدید به فرصت از جانب ایران می باشد. اعمال تحریمها علیه ایران نه تنها به ضعف ایران منجر نگردید بلکه به تقویت حس اعتماد به نفس و خود اتکایی به متخصصان داخلی و حرکت به سوی بومی نمودن علم در داخل کشور منجر گردید. به گونه ای که ایران بسیاری از اقلامی را که نیاز داشت و به علت تحریم به انها دسترسی نداشت در داخل کشور تولید و حتی در بیشتر موارد انها را به کشورهای دیگر نیز صادر می نماید.
پیشرفتهای ایران در زمینه های مختلف اعم از نظامی پزشکی، نانوتکنولوژی، سلولهای بنیادی و… علیرغم تحریم ها و فشارهای سیاسی بسیار قابل توجه می باشد.
اعمال این تحریم ها علیه ایران نیز فرصتی برای برخی از کشورهای همسایه ایجاد نموده است تا جایگزین ایران در همکاریهای اقتصادی گردند. از آن جمله می توان به ترکیه در خط لوله باکو – تفلیس – جیحان اشاره نمود.
بطور کلی میتوان گفت که توان اقتصادی یک کشور رابطه مستقیمی با امنیت یا عدم امنیت آن کشور دارد و هر قدر یک کشور از نظر اقتصادی قوی باشد تهدیدات هر چند هم که شدید و تاثیرگذار باشند اثربخشی آنها تا حدودی ضعیف خواهد بود. و تلاش امروزه کشورها برای دستیابی به یک اقتصاد پویا و پیشرفته به نوعی حرکت در جهت تامین و تقویت امنیت کشور می باشد.
منبع:روابط بین الملل
