نگاه نو نگاه نو
امروزه بیش از هزار کانون تفکر در ایالات متحده فعال هستند که نقش موئثری در ارتباط با فرآیندهای سیاسی و حاشیه های آن ایفا می کنند.
سید عبدالمجید زواری، کارشناس مسایل بین الملل
اندیشکده روابط بین الملل به نقل از تهران امروز _ رمنی یا اوباما؟ جمهوری خواه یا دموکرات؟ این سوالی است که اکثر آمریکایی ها و حتی دیگر مردم جهان بارها از خود پرسیده اند. آنها هر بار با هزاران امید و آرزو پای صندوق های رای رفته و به فراخور شرایط سکان رهبری کشور را به یکی از دو حزب جمهوریخواه یا دموکرات سپرده اند. با این حال هر بار هم شاهد بوده اند که به رغم هیاهوهای هر دو حزب در بسیاری موارد به صورت یکسان عمل می کنند و گویی سیاست هایشان را یک جا تنظیم کرده اند. این پدیده ای به چه معنی است؟
آیا رمنی واقعا متفاوت از اوباما عمل خواهد کرد؟ آیا سیاست ها از پیش نوشته شده اند و فرد پیروز صرف نظر از گرایش های حزبی فقط وظیفه اجرای آنها را دارد؟ در ادامه نقش کانون های تفکر ایالات متحده را در تدوین سیاست ها و راهبردهای این کشور بررسی خواهیم کرد.
امپراتوری نخبگان
امروزه بیش از هزار کانون تفکر در ایالات متحده فعال هستند که نقش موئثری در ارتباط با فرآیندهای سیاسی و حاشیه های آن ایفا می کنند. این کانون ها به مثابه شریان هایی هستند که بواسطه جمع اندیشی و ایده پردازی در حوزه های استراتژیک، شالوده و چارچوب سیاست های ملی را پی ریزی و در اختیار سیاست گذاران قرار می دهند. در حقیقت این نهادها به عنوان بازوی تفکری حکومت، رهبران و مدیران سیاسی را در زمینه تصمیم سازی و تصمیم گیری (قبل و حین مواجهه با مساله، خلق گزینه ها و راهکارها و چگونگی برخورد با پیامدهای آن) همراهی می کنند. علاوه بر این وظایف که از طریق دکترین پژوهی، آینده پژوهی، سیاست پژوهی، رصد و پایش روندها و ترازیابی محقق می شود، کانون های تفکر با پرورش مهره های کلیدی برای مدیریت، اجرای راهبردهای خود را تضمین می کنند. حضور چهره هایی همچون رایس در راس دستگاه سیاست خارجی دولت بوش از نمونه هایی است که میتوان نام برد.
بدین سان کانون های تفکر به یکی از شیوه های مسلط تفکر درباره زندگی و موقعیت های آن بدل شده اند که با بهره گیری از شیوه های مختلف، پیام و اراده خود را در بطن جامعه مسلط می کنند. از جمله تکنیک های رایج این کانون های تفکر سناریو پردازی است که در شکل مثبت آن یافته های پژوهش های پیچده را به زبانی شیوا و رسا در خدمت افکار عمومی قرار می دهند. البته این ابزار همچون هر پدیده دیگری در شکل منفی خود، می تواند جریان های فکری و اعتقادی مورد نظر کانون های تفکر را به صورت پنهان و غیر مستقیم به مخاطب القا کند. بر همین اساس بسیاری از خواسته ها و جهان بینی آمریکایی از طریق داستان های جذاب با تم جهانی توسط هالیوود به طیف وسیعی از مخاطبان عرضه و آنها را مورد هدف قرار می دهد.
آینده جهان از منظر سناریوهای آمریکایی
در سال ۱۹۹۵ پروژه ای عظیم با مشارکت هزار آینده پژوه برجسته در نیروی هوایی ایالات متحده اجرا شد که هدف از آن پیش بینی بدترین وضعیت های احتمالی پیش روی آمریکا و جهان در سه دهه آینده بود که نتایج آن در قالب چهار سناریوی اصلی در اختیار پنتاگون قرار گرفت تا راهبردهای لازم را پیش بینی کند. این چهار سناریو که به نوعی مبنای بسیاری از سیاست ها و راهبردهای ایالات متحده در سال های اخیر بوده است را میتوان به صورت خلاصه این چنین بیان کرد:
۱٫ دنیای کینگ خان: دنیایی که در آن ملت چین از طریق پیوند با ملت های همسایه و هم کیش خود به یک “ابرملت” آسیایی تبدیل می شود و قدرت این ابرملت به اندازه ای است که ثقل تمدن را از غرب به شرق منتقل می کند و خلاصه عصر شکوفایی تمدن غرب به پایان می رسد. این سناریو به شدت با دیدگاه های میرشایمر در مورد آینده چین همپوشانی دارد. بر اساس دیدگاه های میرشایمر خیزش اقتصادی چین نمی تواند صلح آمیز باشد و اگر رشد شتابان چین همچنان ادامه پیدا کند در چهار دهه آینده آمریکا و چین وارد یک جنگ احتمالی خواهند شد.
۲٫ دنیای زایباتسو: زایباتسو کلمه ای ژاپنی و کنایه ای از شرکت های غول پیکر فراملیتی است که قدرت جهانی را در انحصار خود گرفته و قدرت “دولت _ ملت ها” به حداقل خود می رسد. در چنین شرایطی وظیفه مهم نیروهای مسلح آمریکا، حفظ امنیت آبراه های بین المللی و مسیرهای عمده حمل و نقل هوایی و زمینی جهت تضمین آزادی انتقال انرژی و کالا است، چرا که ایالات متحده بیشترین شرکت های فراملیتی با مبدا آمریکایی را در اختیار دارد.
۳٫ دنیای دردسرهای گالیور:چنین دنیایی سرشار از هرج و مرج هایی است که بر اثر فقر، تبعیض و بی عدالتی ایجاد شده است. در این شرایط ۸۵ درصد ثروت جهان در دست ۱۵ درصد ملت ها خواهد بود و مابقی مردم عملاً در زمره زاغه نشینان خواهند بود. این وضعیت که ناشی از ایجاد جوامع دانش بنیان و فقر و تبعیض دانشی خواهد بود، سخت ترین و پرپیامدترین نوع تبعیض در جهان خواهد بود. شاید اصرار قدرت های سلطه برای انحصاری کردن برخی علوم و فناوری ها و ممانعت از دسترسی دیگر ملت ها به همین دلیل باشد.
۴٫ دنیای هرج و مرج های رایانه ای: عصر اطلاعات، جامعه و جهان شبکه ای را به ارمغان خواهد آورد و در کنار همه مزایایش، دشمنان ایالات متحده را قادر خواهد کر با فلج کردن شبکه ها و سامانه های اطلاعاتی آمریکا، شالوده کشور را از هم بپاشند. در چنین شرایطی از یکسو باید با حمله پیش دستانه دشمنان را نابود کرد و از سوی دیگر با ایجاد زیر ساخت های لازم ، امنیت اطلاعاتی کشور را تضمین کرد. شاید به همین علت باشد که آمریکا با واگذاری کنترل اینترنت به سازمان ملل مخالف است و خواهان حفظ سلطه خود بر آن است. جالب است بدانید در سناریوهای پروژه نیروی هوایی دقیقاً حمله آمریکا به افغانستان، عراق و تضعیف جمهوری اسلامی ایران و ایجاد خاورمیانه ای امن همسو با مصالح امنیتی، اقتصادی و فرهنگی آمریکا پیش بینی شده بود.
سناریوهای فوق که به نوعی مبنای راهبردهای بلند مدت آمریکا به شمار می روند برای هر رئیس جمهوری صرف نظر از وابستگی های حزبی لازم الاجراست و وی نمی تواند تغییر محسوسی در آنها بدهد. بنابراین تعجبی ندارد به رغم هیاهوی بسیار، فیل ها و الاغ ها پس از به قدرت رسیدن تقریباً مشابه کرده و عملاً تغییر محسوسی در زندگی مردم ایجاد نمی شود. این در حالی است که در دوره اخیر وقوع انقلاب های عربی، جنبش وال استریت، بحران مالی آمریکا و اروپا، افزایش نرخ بیکاری و … همه و همه فضای جدیدی را پیش روی سیاست گذاران کشور قرار داده اند که پیشتر تجربه نشده بود. اکنون طبقه متوسط و ضعیف جامعه با نوعی سرخوردگی سیاسی و اجتماعی به امید معجزه ای در پیرامون خود هستند. آیا رئیس جمهور آینده آمریکا می تواند معجزه کند؟
منبع: اندیشکده روابط بین الملل
