دانش و سازمان – ۲

بسم الله الرحمن الرحیم

دانش و سازمان – ۲

یُوتی الحِکمَهَ مَن یَشآء وَمَن یُوتَ الحِکمَهَ فَقَد اوتِیَ خیراً کثیرا وَما یَذَّکَّرُ اِلّا اوُلُواالالباب

(البقره – ۲۶۹)

(خدا) دانش و حکمت را به هرکس بخواهد(و شایسته بداند) می دهد ؛ و به هر کس دانش داده شود ، خیر فراوانی داده شده است . و جز خردمندان ، (این حقایق را درک نمی کنند ، و ) متذکر نمی گردند .

علاوه از کلام الهی که به آن اشاره شده ، از امام علی(ع) نقل است که ؛ مَن حَفِظ التَّجارُبِ اَصابَهَ اَفعالُه : (هر کس تجربه ها را گردآوری و به کار بندد ، کارهایش به صورت صحیح انجام پذیرد .)

در فرهنگ ایرانی  و در حوزۀ تمدنی ایران نیز دانش و علم از اهمیّت ویژه ای برخوردار است و می شود به موارد متعددی اشاره کرد ، به عنوان نمونه ، از مولانا جلال الدین رومی است که :

خاتم ملک سلیمان است علم     جمله عالم صورت و جان است علم

برای تبیین و تشریح موضوع علم و دانش که از گستردگی و اهمیّت منحصر بفردی برخوردار است ، به قطع و یقین نمی توان در یک جلسه و در یک سخنرانی عمومی به آن پرداخت . فلذا ، به تبیین کلیدواژه های آن خواهم پرداخت و برای درک آن نیاز به دقت مستمعین خواهد بود تا عمق و اهمیت بحث روشنتر شود .

            براستی با این همه تأکیدی که از کلام الهی و نقل معصوم در خصوص علم و دانش صورت پذیرفته است ، چگونه خواهیم توانست به تولید دانش بپردازیم ، ما با تمسک به کدامین دانش توانستیم هشت سال در مقابل قدرتهای بزرگ به پیروزی برسیم و امنیت و آزادی و استقلال مردممان را ضمانت کنیم .؟ به همین منظور ، به کلیدواژه هایی چون ؛ تعریف ، فرآیند ، نقش مدیریت ، خاستگاه و پایگاههای دانش ، ضرورت ثبت تجارب و تجربه از نگاه امام علی(ع) ، به اختصار بپردازیم .

تعریف : از میان تعاریف متعددی که از سوی اندیشمندان ارائه شده ، یک نمونه عبارت است :  مدیریت دانش مغهومی است که بر اساس آن اطلاعات به دانش قابل کاربُرد تبدیل و با تلاش اندک قابل استفاده برای افراد می شود که می توانند آن را به کار برند . (قلیچ لی -۱۳۸۸/۱۸)

فرآیند : فرآیند مدیریت دانش مستلزم تبدیل داده به اطلاعات و اطلاعات به دانش می باشد .(برایان برگر-۱۳۸۶) و به عبارت ساده تر ، فرآیند تبدیل دانش ضمنی ، پنهان و شفاهی که هر کس به تناسب فرهنگ و جغرافیای زیستی خود از آن برخوردار است ، به دانش صریح و آشکار و قابل استفاده عموم است .  فرآیندی که در حد اعلای خود به ؛ فرآیند خردورزی معروف شده است و مراحل تبدیل : داده ها به اطلاعات و اطلاعات به دانش قابل استفاده و در نهایت با تعیین رویکرد مناسب ، به خِرَد تبدیل می شود . مطلبی که از دل یک فرآیند مهمتری قابلیت شکوفایی پیدا خواهد کرد ، که به نظر همان فرهنگ سازمانی است ، به عبارتی دانش تا زمانی که به یک فرهنگ غالب در سازمان تبدیل نشود ، به آسانی تولید نخواهد شد و نکته شروع آن از افراد و گروه ها که منجر به قابلیت سازمانی و سازمان را دانش محور و بالنده نگه می دارد ، به همین استدلال است که مأموریت دانش در سازمان مربوط به تک تک افراد از پایین ترین رده تا بالاترین آن است .

نقش مدیریت : نقش مدیریت دانش پُر کردن شکاف میان فرآیند و عملکرد است ، با کاربرد فرآیند مدیریت دانش ، فعالیت ها به بهترین نحو ممکن انجام شده و فرآیندهای انجام این اعمال نیز به سرعت در سازمان نهادینه می شوند .(همان) نقشی که دارای عناصر تعریف شده و عبارتند از ؛ ۱) مدیریت ۲) تکنولوژی ۳) اطلاعات ۴) فرهنگ سازمانی .(همان)

خاستگاه های دانش :

۱)      سرمایه انسانی : شامل کارکنان دانشی ، تجربه و مهارتهای کارکنان ، کارکنان کلیدی و گرایشات فکری در سازمان .

۲)      محیط (جغرافیا) : شامل جغرافیای زیستی ، فرهنگی ، ژئوپلیتیک ، اقتصادی و ایدئولوژیکی .

۳)      ساختار سازمانی : شامل قابلیت های سازمانی ، رویکردها و عملکردها است .(ن.ک.به:قلیچ لی ۱۳۸۸ / پروست و رومهارت ۱۳۸۵ ازص۲۶تا۳۲)

ضرورت ثبت تجارب : با توجه به تجارب متنوعی و با ارزشی که از هشت سال دفاع مقدس و استان آذربایجان غربی که در آن به مشکلات متعددی روبرو هستیم و تجاربی که استمرار دارد ، و با توجه به درسی که از حضور و فرارآمریکایی ها در عراق می توان آموخت ، این است که در برخورد با مشکلات و حل مسائل هر منطقه بایستی به فرهنگ و جغرافیای آن توجه نماییم و به تناسب تجاب آن نیز متفاوت خواهد بود و به همین خاطر نیاز داریم برای تولید دانش بومی متکی به تجارب خودمان باشیم ، در غیر این مجبور بسنده کردن به یافته های غربی و شرقی و در حل مسائل مبتلابه ، به مشکل برخواهیم خورد ، به مواردی چند از ضرورت ثبت تجارب اشاره می کنیم :

۱-    تجربه تک است و می توان گفت منحصر به فرد و با خروج افراد از سازمان ، تجارب نیز بیرون می روند. و یا اگر ما می توانستیم بموقع تجارب فرماندهان بزرگ و شهیدمان مثل صیاد شیرازی و کاظمی و باکری را ثبت کنیم می توانستیم در تولید دانش موفق تر عمل کنیم ، چرا که آینده متعدد و غیرقابل پیش بینی است .

۲-    اگر تجارب که ذهنی و مخفی هستند ثبت نشود ، به مرور زمان از بین خواهند رفت و ما مجبور به هزینۀ مجدد خواهیم شد .

۳-    تجارب مربوط به انسان است (بسته به جغرافیای زیستی ، قومی ، فرهنگی و . . . ) به همین خاطر ، ضروری است در تولید دانش بومی تلاش کنیم که راه حلها در آن است و ما نیازمند به آن و . . .

تجربه از نگاه امام علی(ع) :

۱-    نقش تجربه در پیروزی ،

۲-    تجربه داشتن شرط اساسی در مشورت ،

۳-    نقش تجربه در فرماندهی ،

۴-    داشتن تجربه ، شرط اساسی در واگذاری مسئولیت ها ،

۵-    تجربه ، مانع فریب و شکست و . . .

ذوالفقار  صادقی

طرح شده در جمع پرسنل سپاه پیرانشهر به تاریخ ۱۸/۱۱/۱۳۹

 

مآخذ :

۱-    قرآن کریم ،

۲-    نهج البلاغه ،

۳-    خاکی ، غلامرضا : مورد پژوهی سازمانی (روشی پژوهشی برای تبیین آموزه های علمی از تجربه کاوی) ناشر : موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت – وزارت نیرو و معاونت تحقیقات و برنامه ریزی شهری شهرداری تهران ،

۴-    قلیچ لی ، دکتر بهروز : مدیریت دانش (فرآیند خلق ، تسهیم و کاربرد سرمایه فکری در کسب و کار) ، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت) ، چاپ اول : تابستان ۱۳۸۸ ،

۵-    مدیریت دانش : گیلبرت پروست / استفان روب / کاری رومهارت . مترجم : علی حسینی خواه – نشر یسطرون ۱۳۸۵ ،

۶-    برگرن ، برایان : مبانی مدیریت دانش ، ترجمه : دکتر محمد قهرمان و سید محمد باقری ۱۳۸۶ – نقل از مجله ، امید انقلاب ، شماره ۴۱۶ .